ارزیابی فنل کل، فلاونوئید و پتانسیل آنتی اکسیدانی اندام های مختلف دو جنس Papaver و Glaucium جمع آوری شده از نقاط مختلف ایران

سابقه و هدف: از جمله گیاهان دارویی که به دلیل داشتن آلکالوئیدهای متنوع حائز اهمیت هستند، جنس های خشخاش (Papaver) و گلوسیوم (Glaucium) هستند که در ایران کمتر به خواص فیزیولوژیک و فیتوشیمیایی آنها پرداخته شده است. این تحقیق به منظور بررسـی میزان فنل کل، پتانسیل آنتی‌اکسیدانی و فلاونوئید کل در سه اندام میوه، ریشه و پیکره‌هوایی (ساقه و برگ) گونه‌های جمع آوری شده این دو جنس از مناطق مختلف کشور، انجام شد. مواد و روش‌ها: هشت استان (تهران، البرز، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، لرستان، همدان و چهارمحال بختیاری) کشور که از مهمترین مناطق پراکنش این گیاه محسوب می شوند، برای جمع‌آوری نمونه‌های گیاهی انتخاب شدند. پس از شناسایی گونه‌ها (P. tenuifolium, P. dubium, P. bracteatum, P. orientale, P. arenarium, P. lacerum, G. mathiolifolium, G. pulchrum, G. integrrima, G. elegans, G. pulchrum)، عصاره‌گیری از نمونه‌ها با استفاده از روش اولتراسونیک انجام گرفت. خصوصیات فیتوشیمیایی اندام‌های میوه، ریشه و پیکره‌هوایی (ساقه و برگ) شامل محتوای فنل‌کل (به روش فولین‌سیکالتو)، فلاونوئید‌کل (به روش آلومینیوم‌کلراید) و پتانسیل آنتی‌اکسیدانی (به روش مهار رادیکال‌های آزاد DPPH) ارزیابی گردید. یافته‌ها: نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که اندام‌ها و گونه‌های مختلف جنس های پاپاور و گلوسیوم جمع‌آوری شده از مناطق مختلف ایران دارای تنوع بسیار وسیعی از نظر خصوصیات مورد مطالعه بودند. میزان فنل کل در بین نمونه های مختلف از 6/77-89/23 میلی‌گرم گالیک‌اسید بر گرم وزن خشک متغیر بود. بیشترین میزان فنل کل در نمونه اردبیل از گونه P. bracteatum و کمترین میزان فنل کل در نمونه ساری‌دره گرمی (P. arenarium) مشاهده شد. میزان فلاونوئید کل در بین نمونه‌های مختلف از 55/5-34/1 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک متغیر بود. بیشترین میزان فلاونوئید‌کل در نمونه سین سرخه‌حصار از گونه G. mathiolifolium و کمترین میزان فلاونوئید کل در نمونه ملارد تهران (P. tenuifolium) مشاهده شد. همچنین نتایج مقایسه میانگین فعالیت آنتی‌اکسیدانی نشان داد که میزان آن در بین نمونه‌های مختلف از 5/87-29/20 درصد متغیر بود. بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی در نمونه هیر اردبیل از گونه P. dubium و کمترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی در نمونه ایرد‌موسی (P. dubium) گزارش شد. نتیجه‌گیری: از نظر فنل کل، پیکره‌هوایی گونه P. bracteatum؛ فلاونوئید کل، پیکره‌هوایی گونه G. mathiolifolium و پتانسیل آنتی‌اکسیدانی، ریشه گونه P. dubium، اندام‌ها و گونه‌های شاخص بودند. این نتایج نشان می‌دهند که جنس‌های پاپاور و گلوسیوم دارای منابع غنی آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی بوده و می‌توانند در صنایع دارویی کاربرد فراوان داشته باشند. در بین نمونه‌های مورد مطالعه گونه‌های جنس پاپاور از نظر خصوصیات مورد مطالعه غنی‌تر می‌باشند، که می‌توانند در برنامه‌های اصلاحی و اهلی‌سازی این گیاه مورد توجه قرار گیرند.